CAS Latency یا تایمینگ رم چیست؟ کلماتی نظیر «CL16» که در مشخصات رم‌ها می‌بینیم چه معنایی دارند؟
هنگامی که قصد خریداری رم دارید، در بین مشخصات رم‌ها با پارامتر «تایمینگ» مواجه می‌شوید، پارامترهایی مانند CL16-18-18-38 یا CL14-14-14-34. رقم بعد از دو حرف C و L، بیان کنندۀ CAS Latency یا به اختصار CL یا تایمینگ رم است. اما واقعاً معنی CL چیست و تأثیر آن روی عملکرد رم چقدر است؟
CAS Latency یا تایمینگ رم چیست؟
هر چقدر CAS Latency کمتر باشد، بهتر است
ساختار چیپست‌های حافظه در اصل تشکیل شده از ستون‌های داده است و داده‌ها در رم، روی این ستون‌ها ذخیره می‌شوند. CAS Latency رم (CAS مخفف Column Address Strobe است) نشان می‌دهد که چند چرخۀ فرکانسی برای ماژول حافظه نیاز است تا دستۀ داده را پس از صدور فرمان توسط پردازنده، از یکی از این ستون‌های مذکور به پایه‌های خروجی هدایت کند.
به زبان ساده‌تر، تایمینگ بیان می‌کند که رم بعد از چند چرخۀ فرکانسی می‌تواند دادۀ مورد نیاز پردازنده را در اختیار آن قرار دهد. یک ماژول رم با تایمینگ ۱۶، پس از ۱۶ چرخۀ فرکانسی می‌تواند درخواست پردازنده را انجام دهد. به همین خاطر، هر چقدر CAS Latency کمتر باشد، بهتر است.
پارامتر CAS Latency نام‌ها و عناوین مختلفی دارد. وقتی که مقدار آن برای یک ماژول ۱۶ است، می‌توانیم بگوییم که CAS آن ۱۶ است یا اینکه این ماژول، CL16 است.
نکتۀ مهم دیگر، این است که دو ماژول رم از یک خانواده با فرکانس‌های یکسان، ممکن است تایمینگ‌های CAS متفاوتی داشته باشند. به عنوان مثال، دو کیت رم TG Delta TUF RGB DDR4-3200 و G.Skill Trident Z Royal DDR4-3200 را در نظر بگیرید.
یکی از آن‌ها تایمینگ CL16-18-18-38 یا CAS 16، و دیگری تایمینگ CL14-14-14-34 یا CAS 14 دارد. به بیانی دیگر، یکی از ماژول‌ها پس از ۱۴ چرخۀ فرکانسی و ماژول دیگر، پس از ۱۶ چرخۀ فرکانسی می‌توانند داده‌ها را در اختیار پردازنده قرار دهند. در اینجا، ماژول اولی (CL14) سریع‌تر است و عملکرد بهتری از خود نشان می‌دهد.
البته این عملکرد بهتر به این خاطر مشهود است که دو ماژول مذکور، فرکانس‌های یکسان دارند. در فرکانس‌های متفاوت، میزان تأثیرگذاری تایمینگ کاهش می‌یابد که در ادامه به آن می‌پردازیم.
مقایسه سرعت و تایمینگ رم
سرعت، فرکانس یا نرخ انتقال اطلاعات رم به شما می‌گوید که چند میلیون انتقال داده در هر ثانیه انجام می‌شود. به عنوان مثال، یک رم DDR4 با فرکانس ۳۲۰۰ مگاهرتز می‌تواند در هر ثانیه ۳۲۰۰ میلیون فرایند انتقال داده انجام دهد. اما با این حال، CAS Latency نیز نقش مهمی در عملکرد فنی رم ایفا می‌کند.
تذکر: گاهی به اشتباه از واژۀ «باس» نیز برای اشاره به مفهوم فرکانس استفاده می‌شود که البته واژه‌ای نادرست است.
تایمینگ دقیقاً یعنی چه؟
تایمینگ رم به شما می‌گوید که چند چرخۀ فرکانس برای ماژول نیاز است تا بتواند داده‌ای را منتقل کند؛ اما شما باید دید درستی به میزان زمانبری هر چرخه نیز داشته باشید تا بتوانید مفهوم تایمینگ یا CAS Latency را درک کنید. به عنوان مثال، می‌توان فرکانس را به اندازۀ گام‌های یک فرد (تعداد پردازش‌های انجام شده در ثانیه) و تایمینگ را به تعداد گام‌های مورد نیاز برای طی کردن مسافتی مشخص (انتقال داده بین ستون‌های حافظه در داخل چیپست‌ها) تشبیه نمود
. بدیهی است که برای طی کردن مسافت مشخص در کوتاه‌ترین زمان ممکن، باید اندازۀ گام‌ها تا حد امکان بزرگ‌تر و تعداد آن‌ها تا حد امکان کمتر باشند. در نتیجه، مجموع تأخیر ماژول حافظه در اجابت درخواست پردازنده از حاصل ضرب عدد CAS Latency در میزان زمان مورد نیاز برای طی شدن هر چرخۀ فرکانسی (که بستگی به فرکانس دارد) حاصل می‌شود.
البته مد نظر داشته باشید، که میان پارامترهای فنی رم، اولویت اول با حجم ماژول، اولویت دوم با فرکانس و سرعت ماژول و اولویت سوم با CAS Latency ماژول است. یک ماژول رم با فرکانس بالاتر – حتی اگر تایمینگ و تأخیر بیشتری هم داشته باشد – عموماً عملکرد بهتری نسبت به ماژول با فرکانس پائین‌تر (و تایمینگ و تأخیر کمتر) از خود نشان می‌دهد.
رم‌های DDR4، پسرفت در تایمینگ و پیشرفت در فرکانس نسبت به رم‌های DDR3
در حالی که رم‌های DDR4 نسبت به رم‌های DDR3 جدیدتر هستند، چگالی ذخیرۀ اطلاعات بیشتری دارند و از نظر مصرف انرژی بهینه‌تر هم هستند، عموماً تایمینگ‌های بالاتری نیز دارند.
CAS Latency رم‌های DDR3 عمدتاً ۹ یا ۱۰ بود، در حالی که تایمینگ رم‌های DDR4 از ۱۵ آغاز می‌شود. ولی باز با این وجود، رم‌های DDR4 به لطف فرکانس‌های بسیار بالاتر خود در مجموع سریع‌تر از رم‌های DDR3 هستند. درست است که رم‌های DDR4 نسبت به رم‌های DDR3 تایمینگ‌های بالاتری دارند، ولی اختلاف میان فرکانس این دو نسل رم بسیار بیشتر از اختلاف تایمینگ میان آن‌هاست که موجب برتری بلامنازع رم‌های DDR4 نسبت به رم‌های DDR3 می‌شود.
ماژول‌ها با CAS Latency متفاوت در کنار هم
بسیار خوب، تا به این لحظه متوجه شدیم که تایمینگ چیست و چه اهمیتی در عملکرد فنی رم دارد و اینکه هر چقدر کمتر باشد، بهتر است. اما در بحث ارتقا چطور؟ اگر دو ماژول رم، CAS Latency متفاوتی داشته باشند چه اتفاقی می‌افتد؟ آیا برای سیستم، مشکل خاصی ایجاد می‌شود و تایمینگ همۀ ماژول‌ها باید یکسان باشد؟
در اینجا یک موضوع حائز اهمیت است؛ و آن، این است که دو ماژول رم به هر حال باید با CAS Latencyهای یکسانی فعالیت کنند وگرنه در همگام شدن آن‌ها با یکدیگر و با پردازنده، اختلال ایجاد می‌شود. خبر خوب، این است که تایمینگ رم مانند فرکانس آن یک پارامتر ثابت نیست و می‌تواند تغییر کند؛ اما تغییر آن تنها از جنس افزایش – یعنی کند شدن عملکرد – در ماژول سریع‌تر است. در نتیجه، ماژول رم با تایمینگ کمتر – و سریع‌تر – باید تایمینگ خود را افزایش دهد و با CAS Latency یکسان با ماژول با تایمینگ بیشتر – و کُندتر – فعالیت کند.
پروفایل XMP، چارۀ کار
هنگامی که دو ماژول رم با CAS Latencyهای مختلف در کنار یکدیگر نصب می‌شوند، ممکن است که نتوانند خودشان به درستی با یکدیگر همگام شوند؛ اینجاست که پروفایل‌های XMP به کمک ما می‌آیند. با فعال کردن این پروفایل‌ها، بهینه‌ترین تنظیمات ممکن برای هر دو ماژول رم اعمال می‌شوند.
اگر نمی‌دانید پروفایل XMP چیست و چگونه می‌توان آن را فعال کرد «اینجا» را کلیک کنید.
امیدواریم که این مطلب برای شما مفید واقع شده باشد. سوالات و دیدگاه‌های خود را حتماً در بخش نظرات با ما در میان بگذارید.
